Tinxetai – cách mạng công nghiệp 4.0 là gì ? tiến tới vận tải 4.0 như thế nào? và nó mang lại những ưu nhược điểm gì cho ngành vận tải. Các bạn hãy cùng Tinxetai tìm hiểu nhé.
Cách mạng công nghệ 4.0 là gì ?
“Cách mạng Công nghiệp 4.0” đang diễn ra tại nhiều nước phát triển. Nó mang đến cho nhân loại cơ hội để thay đổi bộ mặt các nền kinh tế, nhưng tiềm ẩn nhiều rủi ro khôn lường.
Trong những ngày qua, khái niệm “Cách mạng Công nghiệp 4.0” được nhắc đến nhiều trên truyền thông và mạng xã hội. Cùng với đó là những hứa hẹn về cuộc “đổi đời” của các doanh nghiệp tại Việt Nam nếu đón được làn sóng này. Vậy cuộc cách mạng này nên được hiểu như thế nào?
Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4 (cách mạng công nghiệp 4.0) đang ảnh hưởng, tác động sâu sắc đến mỗi quốc gia, mỗi ngành, lĩnh vực, doanh nghiệp và người dân. Vì vậy, ngành GTVT cũng không nằm ngoài ảnh hưởng này. Để biến những cơ hội đưa Ngành phát triển và hội nhập thì không còn cách nào khác, GTVT phải ‘đi trước đón đầu’ trên nền tảng công nghiệp 4.0, đây có thể là ưu tiên hàng đầu để thoát khỏi ‘trì trệ’ từ công nghiệp 1.0 với phương thức vận tải cơ khí đến công nghiệp 2.0 là công nghiệp hóa phương tiện vận tải, công nghiệp 3.0 là tự động hóa với giao thông thông minh và đến công nghiệp 4.0 là kết nối, chia sẻ các phương thức vận tải…
Định nghĩa về Cách mạng Công nghiệp 4.0
Cách mạng Công nghiệp 4.0 xuất phát từ khái niệm “Industrie 4.0” trong một báo cáo của chính phủ Đức năm 2013. “Industrie 4.0” kết nối các hệ thống nhúng và cơ sở sản xuất thông minh để tạo ra sự hội tụ kỹ thuật số giữa Công nghiệp, Kinh doanh, chức năng và quy trình bên trong.
“Cách mạng công nghiệp đầu tiên sử dụng năng lượng nước và hơi nước để cơ giới hóa sản xuất. Cuộc cách mạng lần 2 diễn ra nhờ ứng dụng điện năng để sản xuất hàng loạt. Cuộc cách mạng lần 3 sử dụng điện tử và công nghệ thông tin để tự động hóa sản xuất. Bây giờ, cuộc Cách mạng Công nghiệp Thứ tư đang nảy nở từ cuộc cách mạng lần ba, nó kết hợp các công nghệ lại với nhau, làm mờ ranh giới giữa vật lý, kỹ thuật số và sinh học”.
Theo ông Klaus Schwab, tốc độ đột phá của Cách mạng Công nghiệp 4.0 hiện “không có tiền lệ lịch sử”. Khi so sánh với các cuộc cách mạng công nghiệp trước đây, 4.0 đang tiến triển theo một hàm số mũ chứ không phải là tốc độ tuyến tính. Hơn nữa, nó đang phá vỡ hầu hết ngành công nghiệp ở mọi quốc gia. Và chiều rộng và chiều sâu của những thay đổi này báo trước sự chuyển đổi của toàn bộ hệ thống sản xuất, quản lý và quản trị
Cách mạng Công nghiệp 4.0 sẽ diễn ra như thế nào?
Cách mạng Công nghiệp 4.0 sẽ diễn ra trên 3 lĩnh vực chính gồm Công nghệ sinh học, Kỹ thuật số và Vật lý.
Những yếu tố cốt lõi của Kỹ thuật số trong CMCN 4.0 sẽ là: Trí tuệ nhân tạo (AI), Vạn vật kết nối – Internet of Things (IoT) và dữ liệu lớn (Big Data).
Trên lĩnh vực công nghệ sinh học, Cách mạng Công nghiệp 4.0 tập trung vào nghiên cứu để tạo ra những bước nhảy vọt trong Nông nghiệp, Thủy sản, Y dược, chế biến thực phẩm, bảo vệ môi trường, năng lượng tái tạo, hóa học và vật liệu.
Cuối cùng là lĩnh vực Vật lý với robot thế hệ mới, máy in 3D, xe tự lái, các vật liệu mới (graphene, skyrmions…) và công nghệ nano.
Hiện Cách mạng Công nghiệp 4.0 đang diễn ra tại các nước phát triển như Mỹ, châu Âu, một phần châu Á. Bên cạnh những cơ hội mới, cách mạng công nghiệp 4.0 cũng đặt ra cho nhân loại nhiều thách thức phải đối mặt.
Cơ hội đi kèm thách thức và rủi ro toàn cầu
Mặt trái của Cách mạng Công nghiệp 4.0 là nó có thể gây ra sự bất bình đẳng. Có thể phá vỡ thị trường lao động. Khi tự động hóa thay thế lao động chân tay trong nền kinh tế robot thay thế con người trong nhiều lĩnh vực, hàng triệu lao động trên thế giới có thể rơi vào cảnh thất nghiệp.
Báo cáo của Diễn đàn Kinh tế thế giới đã đặt ra vấn đề này theo các giai đoạn khác nhau. Giai đoạn đầu tiên sẽ là thách thức với những lao động văn phòng, trí thức, lao động kỹ thuật. Giai đoạn tiếp theo sẽ là lao động giá rẻ, có thể sẽ chậm hơn. Với sự chuyển động của cuộc cách mạng này, trong khoảng 15 năm tới thế giới sẽ có diện mạo mới, đòi hỏi các doanh nghiệp phải có sự thay đổi mới mẻ.
Từ những bất ổn về kinh tế nảy sinh từ Cách mạng Công nghiệp 4.0 sẽ dẫn đến những bất ổn về đời sống. Hệ lụy là tạo ra sự bất ổn về chính trị. Nếu chính phủ các nước không hiểu rõ và chuẩn bị đầy đủ cho làn sóng công nghiệp 4.0, nguy cơ xảy ra bất ổn trên toàn cầu là hoàn toàn có thể.
Bên cạnh, những thay đổi về cách thức giao tiếp trên Internet cũng đặt con người vào nhiều nguy hiểm. Thông tin cá nhân nếu không được bảo vệ một cách an toàn sẽ dẫn đến những hệ lụy khôn lường.
Công nghiệp 4.0 là tự động hóa toàn diện
Cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 đang có sự ảnh hưởng, tác động sâu sắc đến các lĩnh vực đời sống xã hội. Ảnh hưởng của cuộc cách mạng tác động đến mức cho dù bạn không làm gì thì từng ngày thì vẫn chịu sự tác động từ nó. Trung tâm của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 là một nền sản xuất tự động hóa, tiết kiệm nhân công, tốc độ sản phẩm siêu nhanh, với chất lượng đồng bộ.
Tự động hóa là vấn đề cốt lõi để chúng ta không bị tụt hậu trong tiến trình của cuộc cách mạng này. Tự động hóa cách mạng công nghiệp 4.0 là tự động hóa toàn diện với sự ứng dụng mạnh mẽ của công nghệ mới: Robot, trí tuệ nhân tạo, Internet kết nối vận vật, dữ liệu lớn và công nghệ thông tin… cùng với đó là toàn cầu hóa sản xuất.
Cơ hội và thách thức đối với ngành GTVT hay còn gọi là vận tải 4.0
Cách mạng công nghiệp vận tải 4.0 là những thành tựu công nghệ mới được ứng dụng vào các quy trình quản lý sản xuất, hiệu quả kinh tế được tăng lên rõ nét. Tuy nhiên, hệ quả của cách mạng công nghiệp 4.0 đối với ngành GTVT có thể gây ảnh hưởng đến người lao động làm mất đi cơ hội việc làm, với lợi thế nguồn nhân công giá rẻ, phương thức sản xuất thay đổi (đơn cử như Uber, Grab đã làm đảo lộn thị trường taxi truyền thống). Với cách mạng công nghiệp vận tải 4.0 thì toàn bộ nguồn thông tin được số hóa và minh bạch sẽ đem lại sự khó khăn khi cạnh tranh của doanh nghiệp nhỏ và vừa đang hoạt động trong lĩnh vực liên quan đến GTVT.
Phải tự động hóa toàn diện trong mọi lĩnh vực của ngành GTVT – vận tải 4.0
Ngành GTVT đang nằm trong bối cảnh tác động mạnh mẽ của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0, với những tác động sâu sắc đến nhận thức, cấu trúc, vận hành của Ngành. Thực tế, hiện nay việc kết nối vạn vật đã tác động mạnh mẽ đến lĩnh vực vận tải đường bộ tại Việt Nam, mà nổi bật là các mô hình Grab. Do vậy thời gian tới, ngành GTVT sẽ tập trung ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý điều hành GTVT đến năm 2020, định hướng đến năm 2030. Quan trọng nhất là ngành GTVT sẽ xây dựng “chiến lược số hóa”, ứng dụng quản trị thông minh, từng bước triển khai tự động hóa toàn diện trong mọi lĩnh vực GTVT để theo kịp cuộc cách mạng công nghiệp 4.0, nhằm hạn chế tối đa các tác động tiêu cực. Đây chính là cốt lõi đột phá của công nghệ vận tải 4.0 và là thách thức cần giải quyết của ngành GTVT.
Năng lực tiếp cận Cách mạng công nghiệp 4.0 của ngành vận tải 4.0
Ngành GTVT nước ta hiện nay có đầy đủ các biểu hiện của cả cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 2, thứ 3 và Vận tải 4.0 lầ thứ tư, như bước đầu hình thành hệ thống đường bộ cao tốc, áp dụng, kết nối Internet trong cung cấp các dịch vụ vận tải (đặt vé, check-in tàu, máy bay, thu phí tự động…); xuất hiện các dịch vụ vận tải trên nền tảng Internet như taxi Uber, Grab…; cung cấp các dịch vụ công qua việc cấp đổi giấy phép lái xe, đăng kiểm xe cơ giới… Cùng với các dịch vụ thông minh, hệ thống quản lý tự động toàn diện, đảm bảo an toàn đã thực sự tạo nên sự thay đổi.
GTVT qua các cuộc cách mạng công nghiệp tiến tới vận tải 4.0
Lịch sử đã trải qua 3 cuộc cách mạng công nghiệp. Ngành GTVT ở mỗi quốc gia luôn giữ vai trò then chốt với quan điểm giao thông là mạch máu của đất nước và luôn là đối tượng đầu tiên, quan trọng mà các cuộc cách mạng công nghiệp hướng tới. Cách mạng công nghiệp 1.0 với động cơ hơi nước tạo ra các phương tiện vận tải cơ khí thay thế phương tiện thô sơ, làm thay đổi cơ bản cách mạng về khối lượng và cự ly vận tải, hình thành những tuyến đường sắt, hàng hải quốc gia và quốc tế tồn tại phát triển đến tận ngày nay. Cách mạng công nghiệp 2.0 đã tạo ra năng suất lao động cao, sản xuất khối lượng lớn đã tạo ra ô tô, máy bay, tàu cao tốc…, phát triển mạnh cả về số lượng và chất lượng, từ đó đã hình thành hàng loạt các tuyến đường cao tốc, đường bay nội địa và quốc tế… Cách mạng công nghiệp 3.0 là cách mạng công nghiệp tự động hóa và robot, làm cho hạ tầng và các phương tiện giao thông hiện đại hơn cùng với các ứng dụng tự động hóa, từng bước hướng đến giao thông thông minh, từ đây đặt tiền đề quan trọng cho cuộc cách mạng vận tải 4.0 ngày nay.
Ngành GTVT đã và đang đầu tư phát triển và tạo sự bứt phá về hạ tầng công nghệ thông tin, phát triển hạ tầng kết nối, xây dựng chiến lược số hóa, từng bước triển khai tự động hóa toàn diện trên mọi lĩnh vực của ngành GTVT.
Cung cấp dịch vụ trực tuyến
Một số dịch vụ công trực tuyến cũng đã được Bộ GTVT đưa vào áp dụng tại Tổng cục ĐBVN và các sở GTVT trên cả nước. Kinh doanh vận tải hành khách và hàng hóa đã được cấp giấy phép kinh doanh vận tải bằng xe ô tô với biển hiệu, phù hiệu theo dịch vụ công trực tuyến mức 4 và đăng ký, cấp từ xa không cần đến cơ quan, đơn vị trực tiếp.
Đối với hoạt động sản xuất kinh doanh, việc áp dụng thành quả của mạng Internet và các dịch vụ công nghệ thông tin cũng đã đem lại những hiệu quả to lớn. Người dân đã có thể sử dụng điện thoại di động smart phone kết nối Internet đặt mua vé tàu hỏa từ xa ở mọi lúc mọi nơi một cách dễ dàng thuận tiện, nhanh chóng chính xác, đảm bảo yêu cầu của hành khách.
Hai ngành hàng hải và đường thủy nội địa được Bộ GTVT tổ chức quản lý một cách tự động trong nhiều hạng mục công việc như cấp phép cho tàu vào, rời cảng biển với mức độ tự động hóa cao.
Trong lĩnh vực GTVT, ngành hàng không tham gia, thực hiện công nghiệp vận tải 4.0 trên phạm vi rộng, sâu đáp ứng các yêu cầu của nhiều tổ chức hàng không quốc tế. Việc ứng dụng trí tuệ nhân tạo và tự động hóa đã được ứng dụng trong ngành hàng không dẫn đến giảm bớt sự tham gia của con người, nâng cao năng suất lao động
Tăng cường đầu tư hạ tầng thông tin, đào tạo nhân lực
Lãnh đạo Bộ GTVT yêu cầu, đẩy mạnh áp dụng công nghệ của cuộc cách mạng 4.0, toàn ngành sẽ tăng cường đầu tư hạ tầng công nghệ thông tin; xây dựng và triển khai kế hoạch cụ thể để đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ lãnh đạo, quản lý.
Ngành GTVT khuyến khích, đào tạo đội ngũ cán bộ quản lý trình độ ngoại ngữ, nhất là tiếng Anh, tin học và các kỹ năng quản lý, thực hành khác để tiếp cận, hội nhập vào khu vực và quốc tế. Đẩy mạnh hợp tác giữa khoa học công nghệ và sản xuất, kinh doanh; đổi mới công nghệ, hỗ trợ ứng dụng công nghệ mới trong cuộc cách mạng vận tải 4.0 vào các lĩnh vực hoạt động của ngành GTVT; nghiên cứu xây dựng cơ sở dữ liệu riêng cho từng lĩnh vực quản lý và cơ sở dữ liệu chung cho toàn ngành GTVT, nhằm nâng cao hiệu quả trong công tác quản lý nhà nước.
Qua bài phân tích trên của Tinxetai, mong rằng các bạn sẽ có cái nhìn chi tiết hơn về cuộc cách mạng công nghệ đổi mới vận tải 4.0. Tinxetai sẽ còn cập nhật ở những bài viết sau, các bạn hãy chờ để đón đọc nhé.
(Tinxetai tổng hợp)